08 Nghi thức tổ chức tang lễ không thể bỏ qua

21-09-21 | Phong tục tập quán

Những nghi thức tổ chức tang lễ không thể thiếu trong lễ tang của người Việt. Tang lễ Việt Nam với những văn hóa, truyền thống tốt đẹp của người xưa được lưu giữ đến con cháu đời nay.

Cách thức chiếu liệu

Cổ tục, con trai đứng bên phải, con gái đứng bên trái người chết. Người lo việc nhập quan thì nâng người chết bằng bốn gốc của tấm vải tạ quan và đặt nhẹ nhàng vào áo quan. Xong xuôi, người ta gấp vải tạ quan lên phía trên, phía dưới, trái trước, phải sau. Sau cùng, các thủ tục là bôi sơn trên thành quan tài và đập nắp, đóng “cá“ cho chắc.

Ngày nay, nhà thường chỉ có một căn với khoảng 4m, không có gian giữa, trái và phải cho nên những gia đình theo tục lệ truyền thống này phải đặt linh cữu lệch sang một bên, tránh đặt ỏ giữa nhà đối với cha mẹ còn sống, linh cữu quàn khăn tang của cha mẹ.

Sau khi linh cữu được đặt đúng vị trí, thân nhân phải để một chén cơm lồng chặt và một quả trứng đặt giữa hai chiếc đũa bông cắm thẳng đứng, gọi là cơm bông. Linh cữu an vị thì con cháu phải trải cơm ngồi ở hai bên, trai bên tả, gái bên hữu.

Cũng xin lưu ý là “ tử giả vi thần” tục đặt quan tài quay đầu ra ngoài có ý nghĩa là những người tới viếng sẽ lễ lạy ở phía đầu, kể cả những tôn giả ngang hàng cha chú, người đến viếng lớn tuổi cũng phải lễ lạy trước linh cữu. Lúc di quan, người ta khiêng linh cữu theo cách đầu đi trước cũng như cán thi hài người chết thì cũng đầu đi trước.

Trong nghi thức tổ chức tang lễ, sau khi phát tang thì tất cả con trai gái, dâu rể phải luôn túc trực hai bên linh tọa, linh cữu, vẫn là nam tả nữ hữu và phải đáp lễ khi khách đến phúng viếng. Linh cữu còn để trong nhà thì khách đến phúng viếng phải lễ hai lạy như đối với người sống, cả gia đình tang chủ mỗi người đáp lại một nữa lễ tức là một lạy.

Ngày nay, khách đến mà lễ hai lạy có nghĩa là khi đưa đám người ấy sẽ đến tiễn đưa người chết đến huyệt mộ hay lò hỏa táng. Còn như người ấy lễ ba lạy thì có nghĩa người ấy bận việc không thể đi tiễn đưa lúc di chuyển linh cữu được.

Lập ban lễ tang

Thường thì sau khi có người từ trần, gia đình tang chủ cùng người đại diện chính quyền, ủy ban Mặt trận Tổ quốc, đại diện cơ quan chủ quan người quá cố, hội người cao tuổi,… phối hợp thành lập ban lễ tang.

Thành phần Ban lễ tang gồm: Đại diện chính quyền cơ sở, Mặt trận Tổ quốc, đại diện đoàn thể, hội người cao tuổi,… và đại diện gia đình tang chủ (nếu người quá cố là đảng viên thì thành phần Ban lễ tang có thêm đại diện cấp ủy đảng)

Ban lễ tang có nhiệm vụ điều hành từ đầu đến cuối đám tang theo nếp sống văn hóa và theo qui ước đơn vị văn hóa cơ sở, ngăn ngừa các hành vi mê tín di đoan, hủ tục phục hồi.

Ban lễ tang thống nhất với gia đình tang chủ cử người đem giấy chứng tử và các giấy tờ cần thiết đến công ty mai táng, và ban quản lý nghĩa trang để làm thủ tục và thống nhất ngày giờ chôn cất.

Quàn linh cữu, đặt bàn thờ

Nếu ở bệnh viện hoặc ở các nhà tang lễ thành phố, linh cữu được đặt ở một phòng dành riêng (gọi là nhà quàn). Tùy theo nghi thức tổ chức tang lễ, phong tục địa phương, thi hài bao giờ cũng được quàn ở những nơi trang trọng nhất.

Trong nghi thức tổ chức tang lễ thì việc đặt linh cữu theo chiều dọc hay chiều ngang tùy thuộc vào nhà quàn, hay thiết kế linh đường mà đặt linh cữu cho phù hợp, trang trọng.

Lập bàn thờ tưởng niệm tạm thờ

Bàn thờ có thể đặt phía trong (phía đầu quan tài) hoặc phía ngoài (phía chân quan tài) hoặc một nơi trang nghiêm tùy theo nội thất của phòng quàn. Thường thì bàn thờ đặt phía ngoài thì hợp hơn. Sau khi thắp hương phúng viếng, người viếng có thể vòng lên phía đầu để nhìn mặt người quá cố lần cuối, rồi chia buồn cùng gia đình tang chủ, đi tiếp ra bàn ghi sổ tang và ra phòng đợi, chờ dự lễ truy điệu, và đưa tang.

Phúng viếng

Đám tang nào cũng có người đến phúng viếng. Bạn bè, thân hữu gần xa, bà con láng giềng, người thân trong dòng tộc, con cháu xa gần, gia đình thông gia đến chia buồn cùng tang quyến và phúng viếng người qua đời. Những đám tang lớn của các nhân vật quan trọng hay gia đình danh giá, thường có ban chuyên phụ trách sắp xếp  giờ giấc theo chương trình tránh sự lộn xộn vì đông người cùng tới một lúc.

Ngày xưa, lễ viếng thường là trầu cau, trà rượu, viết câu đối, bức trướng có ghi lại cách ăn ở hay tính cách tốt đẹp của người qua đời. Ngày nay, người ta đi lễ là tiền mặt, nhang đèn, hoa cườm hay hoa tươi,…

Khách đến viếng lễ trước linh sàng hai lễ rưỡi nếu linh cữu còn quàn tại nhà. Sau khi chôn cất mà khách đến viếng muộn thì sẽ lễ bốn lễ rưỡi trước bàn thờ. Khách lễ trước linh sàng, tang chủ hay con cháu khác của người chết thay thế tang chủ phải đứng bên án thờ đáp lễ.

Tế vong

Buổi tối, khi người ta đến phúng viếng đã vãn, phường hiếu làm lễ tế vong, Phía cuối sân, đối diện với bàn thờ vong người ta kễ một chiếc bàn, trên bày một bình hương, một chai rượu nhỏ, một đĩa xôi và một đĩa thịt luộc. Chủ tế lần lượt dâng từng thứ lên bàn thờ vong.

Quay cữu

Đúng 12g đêm người ta tiến hành quay linh cữu (xoay chiều quan tài). Trước khi quay linh cữu ông trùm làm lễ tế. Quan tài được quay theo đầu hướng vào phía bàn thờ, chân hướng ra cửa. Dân gian quan niệm rằng mặt hướng ra ngoài cửa là ra đi vĩnh viễn, không ngoái trông lại. Nếu đặt ngược lại thì hồn sẽ không ra khỏi nhà. Quay linh cữu xong thì con cháu trong gia đình có thể đi ngủ.

Tế cơm

Trước khi di quan khoảng 1 giờ, người ta làm lễ tế cơm. Họ xới một bát cơm, một quả trứng luộc, một đĩa muối  và một chén nước lã. Chủ tế lại lần lượt tế và dâng từng thứ lên bàn thờ vong như lễ tế tối hôm trước. Dân gian cho rằng người chết ăn no trước đi về thế giới bên kia.